Þegar vorar vaknar náttúran til lífsins eftir hressingarblund vetrarins. Tré, runnar og jurtir lifna, laukarnir blómstra og sólin skríður fram úr skýjaþykkninu. Sumarið er framundan, vonandi hlýtt, sólríkt og notalegt. Mannfólkið verður líka sprækara með vorinu og tekur til við að hirða garðana sína. Vorhreingerningin í garðinum er tekin í beinu framhaldi af vorhreingerningu íbúðarhússins. Íslendingar eru upp til hópa kattþrifnir og vilja hafa umhverfi sitt tandurhreint og snyrtilegt. Reyndar vilja sumir meina að þetta hreingerningaræði sé ekki eingöngu af hinu góða því aukna tíðni ofnæmis hjá íslenskum börnum megi meðal annars rekja til ofurþrifinna mæðra barnanna. Börnin komist ekki í tæri við ýmiss konar bakteríur þannig að ónæmiskerfi þeirra nái ekki að þroskast sem skyldi.
Svo virðist sem hreingerningaræðið sé komið út í garðana líka og að vissu leyti er það ágætt. Vel hirtir garðar þar sem tré og runnar eru klippt og snyrt og fjölærar plöntur bústnar og heilbrigðar og ekki vottar fyrir arfaklóm eru vissulega augnakonfekt. Slíkir garðar fylla þá, sem skoða þá, virðingu fyrir garðeigendunum því að grunnurinn að góðum garði er botnlaus vinna garðeigendanna. Góður garður krefst mikillar og stöðugrar umhirðu allt sumarið og talsverðrar umhyggju yfir veturinn. Það er því ekki undarlegt að fólk leiti allra leiða til að draga sem mest úr þessari vinnu. Fyrir nokkrum árum kom á markaðinn illgresiseitur sem er sáldrað yfir jarðveginn í trjá- og runnabeðum og hefur þau áhrif að illgresisfræ nær alls ekki að spíra. Efnið má alls ekki nota á beð sem inniheldur fjölærar plöntur og heldur ekki með öllum runnum. Eiturefni þetta á að brotna niður á tveimur til þremur árum og á að virka á illgresið allan tímann. Að niðurbrotstímanum liðnum þarf að sáldra aftur yfir beðin til að viðhalda vinnusparnaðinum. Þetta hefur svo sannarlega fallið í kramið hjá íslenskum garðeigendum og jafnvel um of því nokkuð hefur borið á því að eitrið sé notað árlega í trjá- og runnabeð. Nú er það svo að engar innlendar rannsóknir hafa verið gerðar á því hver raunverulegur niðurbrotstími þessa efnis er í íslenskum jarðvegi og sjálfsagt er niðurbrotstíminn háður hitastigi í jarðveginum. Hitastig í íslenskum jarðvegi er sennilega eitthvað lægra en jarðvegshitastig í nágrannalöndum okkar og því líklegt að niðurbrotstíminn sé eitthvað lengri hérlendis. Garðeigendur ættu því að fara varlega í notkun efna af þessu tagi því ef þau ná ekki að brotna alveg niður, milli þess sem þau eru notuð, getur átt sér stað uppsöfnun á þessum efnum í jarðveginum með ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir gróðurinn.
Íslendingar eru svo lánsamir að skordýrafána landsins er fremur fábreytt. Það er mjög heppilegt því pödduhræddara fólk en Íslendingar er örugglega vandfundið. Pöddur sem gera sig heimakomnar í mannabústöðum á Íslandi eru umsvifalaust gerðar brottrækar með öllum tiltækum ráðum. Þá er ekki öll sagan sögð. Utandyra eiga þær helst ekki að láta á sér kræla heldur og getur það reynst viðkomandi pöddum dýrt spaug ef þær slysast inn í girnilegan garð. Fyrr en varir sprettur fram vígbúið fólk og úðar einhverri óáran yfir pöddurnar með þeim afleiðingum að þær deyja drottni sínum. Eiturefnin, sem eru notuð gegn hinum ýmsu kvikindum í görðum, eru yfirleitt þeirrar náttúru að þau gera ekkert gagn nema þau lendi á húð kvikindanna sem þeim er ætlað að deyða. Garðeigendur ættu því alls ekki að láta úða garða sína með eiturefnum nema þeir virkilega komi auga á óboðnu gestina eða að minnsta kosti sjái greinileg ummerki um tilvist þeirra, svo sem étin laufblöð. Eins er rétt að hafa það í huga að úðun gegn trjámaðki á að fara fram í júní, meðan lirfurnar eru enn á trjánum. Blaðlús getur látið á sér kræla meira og minna allt sumarið en hún veldur yfirleitt ekki alvarlegum skaða á plöntum, nema kannski helst jurtkenndum plöntum eins og t.d. sumarblómum.
Niðurstaða mín er því þessi: Förum varlega í notkun á eiturefnum. Taumlaus notkun á eiturefnum gegn illgresi og pöddum í görðum okkar getur haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar fyrir lífríkið. Það er hægt að nota aðrar og umhverfisvænni leiðir til að fækka pöddum í görðum ef þær eru óvelkomnar, það má tína þær af trjánum eða nota vistvænar aðferðir til að losna við þær, t.d. úða daufri blöndu af grænsápu yfir plöntur sem hafa fengið fullmargar boðflennur í heimsókn.
Guðríður Helgadóttir, garðyrkjufræðingur
(Áður birt í Morgunblaðinu árið 2002)